Kayıt Tutma

Bir çiftliğin verimliliğini ve performansını izlemek ve geliştirmek için yararlı olan kayıt türlerini keşfedin.

Kayıt TutmaÖnemli Ölçüm Kriterleri

SFR = Spesifik Yemleme Oranı (Specific Feed Rate)

Biomas kilogramı başına günlük kaç kg yem veriliyor?

FCR = Yem Dönüşüm Oranı (Feed Conversion Rate)

Verilen yem miktarı, balık ağırlığına kadar iyi dönüşüyor?

SGR = Spesifik Büyüme Oranı (Specific Growth Rate)

Balığın günde aldığı ağırlık kazancı yüzdesi ne kadar?

Bu bölüm, bir çiftliğin verimliliğini/performansını izlemek ve geliştirmek için yararlı olan kayıt türlerini kapsar. Her çiftliğin kendine özgü zorlukları ve kaynakları olsa da, burada açıklanan veri kayıt sistemi, herhangi bir çiftliğin veri seti için güçlü bir temel sağlamalıdır. Veri kaynağı türleri birkaç kategoriye ayrılabilir:

Girdiler

Transferler

Çıktılar

Performans

Çevresel veriler

GirdilerGirdiler, üretim sürecine yönlendirilen kaynaklar olarak tanımlanır. Su ürünleri yetiştiriciliği bağlamında, birincil girdiler stok (yumurta/balık sayısı, ortalama ağırlık ve ilgili biomas), yem ve kullanılan kimyasallardır.Girdiler - Stok (Balık)Yumurtalar (veya balıklar) çiftliğe ilk geldiğinde, üretim döngüsü boyunca stokla ilişkilendirilecek bir girdi kodu oluşturulmalıdır. Bir girdi kodu, “tedarikçi – teslim alma tarihi – kuluçka makinesi/yetiştirme ünitesi” gibi bir formatta, yumurta veya balığın menşei hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi içermelidir. Yetiştirilen balığın türü veya çeşidi gibi ek bilgiler de toplanmalı ve daha sonra başvurma ihtimali üzerine girdi koduna eklenmeli veya girdinin yanına not edilmelidir. Tesisinize giren her yumurta veya yavru partiye ayrı bir girdi kodu atanmalı, viral bir patojenle karşılaşmış olabilecek ve izole etmeniz gereken bir balık grubu, üretim veya depolama kusurları olan bir yemle yemlenen balıklar veya belirli bir tıbbi tedavi alan balıklar, bu atanan kodun yanına not alınmalıdır.

Girdiler - YemYemler, üreticiden çiftliğe ilk geldiğinde, aşağıdaki bilgiler kaydedilmelidir:

Yem çeşidi (en iyisi eğer var ise üretici tarafından verilen ürün kodunu not etmektir)

Geliş tarihi

Yem miktarı

İlgili lot numaraları (kimi zaman aynı yükleme ile hatta aynı yem çeşidinden birden farklı lot numarası olabilir)

Bir gruba yem verilirken, kullanılan yemin miktarı, türü ve parti numarası her yetiştirme ünitesi adına kaydedilmelidir. Bu bilgilerin kaydedilmesi, günlük yemleme oranlarının (balık vücut ağırlığının %'si olarak) ve yem dönüşüm oranlarının (FCR) hesaplanmasının yanı sıra uygun envanter yönetimi ve yem izlenebilirliğini sağlar.

Ekonomik FCR (EFCR) aşağıdaki şekilde hesaplanan ve çok kullanılan bir ölçüttür:

EFCR = (Kullanılan yem miktarı) ÷ (Final Biomas – Başlangıç Biomas) veya (Kullanılan yem miktarı) ÷ (Başlangıçtan sona kadarki toplam biomas farkı)

EFCR pek çok faktöre göre değişkenlik gösterir:

Balık türü
Yem cinsi ve kalitesi
Balığın yaşam dönemi
Hayatta kalma oranı ve ölümlerin zamanlaması

Stokta, yemle ilgili olduğundan şüphelenilen herhangi bir sağlık sorunu ortaya çıkarsa, bu stok için tam olarak hangi yem partisinin kullanıldığının bir kaydının olması, üreticinin üretim ve depolama süreci ve taşıma koşulları ile ilgili geri izleme yapabilmesini sağlar.Tek bir günlük veya birkaç aylık besleme kayıtları oluşturulabilir. Birden fazla günlük besleme kaydına izin veren bir formatın kullanılması, bir gözden geçirenin yem alımındaki (yukarı veya aşağı doğru) herhangi bir trendi görmesine izin verme avantajına sahiptir. Bir çiftlikte kullanılan yem türlerinin ve miktarlarının takip edilmesi, gelecekte yem siparişi verilmesine, FCR gibi performans göstergelerinin analizine ve envanter yönetimine yardımcı olacaktır.

Girdiler - KimyasallarAlabalık üretiminde, hormon takviyesinden parazit gidermeye kadar değişen amaçlarla kullanılan çeşitli kimyasallar vardır. Bir kimyasalı uygularken veya kullanırken, aşağıdaki bilgiler kaydedilmelidir (kimyasalın yasal kullanımını izlemekten sorumlu yönetim organı/kuruluş tarafından istenen diğer bilgilerle birlikte):

Kullanılan kimyasalın adı

Kullanılan kimyasalın miktarı

Kullanım amacı

Kullanıldığı tarih

Kullanım konsantrasyonu ve kullanım süresi

Kimyasalın uygulandığı balık stoğu (giriş kodu, lot numarası veya bireysel kimlik etiketi) ve stoğun o esnada hangi yetiştirme ünitesinde olduğu

TransferlerTransfer kayıtları, stok (balık), yem veya diğer üretim girdilerinin bir konumdan diğerine hareketiyle ilgilidir. Balıklar, yem, tıbbi ürünler veya diğer tüketim girdilerinin transferleri, ilk konumu, varış yeri ve transfer edilen miktarın listelendiği bir sayfa oluşturularak basitçe kaydedilebilir. Stokları bir birimden diğerine aktarmak biraz daha karmaşıktır ve aşağıdaki bilgilerin kaydedilmesini gerektirir:

Grup adı veya lot numarası

Transfer tarihi

Balık ortalama ağırlığı

Transfer edilen balık adedi

Transfer edilen toplam biomas açıkça belirtilmelidir

ÇıktılarBir balık çiftliğinin çıktıları çoğunlukla ölümler, itlaflar, satış veya hasat şeklinde çiftlik canlı toplam kütlesinden çıkan biyokütle olarak sınıflandırılabilir. Mortaliteyi kaydederken, yetiştirme ünitesi başına belirli bir tarihte veya tarih aralığında kaç balığın öldüğünü gösteren basit bir tablo uygundur. Herhangi bir itlaf var ise, itlaf edilen balıkların ortalama ağırlığı, sayısı ve toplam biyokütlesi ile kaydedilmelidir. Hassas kayıt tutan çiftlikler ayrıca itlaf özetlerine bu balıkların neden itlaf edildiğine (deformite türü, kötü durum faktörü, vb.) göre bir döküm de dahil ederler.Satışlar ve hasatlar, çiftliğe nakit girişini temsil ettikleri ve gelecekte üretim kararlarına rehberlik edecek önemli ölçütleri tahmin etmek için kullanılacakları için iyi hesaplanmalıdır. Ortalama ağırlık, balık sayısı ve satılan/hasat edilen biyokütle gibi standart verilere ek olarak, adet veya ağırlık (tercih edilen birimi, adet veya kilogram olarak) başına fiyat kaydedilmelidir. Biyokütle, ortalama ağırlık ve hasat edilen veya satılan popülasyonun kaydını tutmak, birkaç önemli üretim rakamının daha sonraki bir tarihte hesaplanmasına yardımcı olacaktır: FCR, SGR, hayatta kalma, ortalama fiyat ve nihai olarak belirli bir adet veya kilogram, hasat edilen ürün maliyeti gibi. Belirli bir ünitedeki tüm stoğu tamamıyla bitmemiş herhangi bir hasat, kalan popülasyondaki balık sayısı ve biyokütlenin ayarlanmasıyla sonuçlanmalıdır, yani bu birime daha az yem sağlanacaktır.

Sıcaklık (°C)	Ağırlık (gram) 0.12	Ağırlık (gram) 0.5	Ağırlık (gram) 1	Ağırlık (gram) 2.5	Ağırlık (gram) 5	Ağırlık (gram) 10	Ağırlık (gram) 15	Ağırlık (gram) 20	Ağırlık (gram) 30	Ağırlık (gram) 40	Ağırlık (gram) 50	Ağırlık (gram) 60	Ağırlık (gram) 80	Ağırlık (gram) 100
7°C	2.70	2.45	2.10	2.24	2.16	2.21	1.98	1.86	1.62	1.47	1.32	1.30	1.30	1.30
8°C	3.12	2.82	2.40	2.54	2.40	2.52	2.34	2.19	1.89	1.68	1.47	1.40	1.40	1.40
9°C	3.48	3.16	2.70	2.86	2.72	2.84	2.61	2.43	2.07	1.86	1.65	1.60	1.60	1.60
10°C	3.90	3.53	3.00	3.19	3.04	3.15	2.88	2.70	2.34	2.10	1.86	1.80	1.80	1.80
11°C	4.32	3.90	3.30	3.51	3.36	3.47	3.15	2.97	2.61	2.34	2.07	2.00	2.00	2.00
12°C	4.68	4.21	3.54	3.79	3.68	3.78	3.42	3.21	2.79	2.52	2.25	2.20	2.20	2.20
13°C	5.10	4.61	3.90	4.13	3.92	4.10	3.78	3.54	3.06	2.73	2.40	2.30	2.30	2.30
14°C	5.46	4.92	4.14	4.41	4.24	4.41	4.05	3.78	3.24	2.91	2.58	2.50	2.50	2.50
15°C	5.88	5.31	4.50	4.78	4.56	4.73	4.32	4.05	3.51	3.15	2.79	2.70	2.70	2.70
16°C	6.18	5.59	4.74	5.06	4.88	5.04	4.59	4.32	3.78	3.39	3.00	2.90	2.90	2.90
17°C	6.60	5.98	5.10	5.43	5.20	5.36	4.86	4.56	3.96	3.57	3.18	3.10	3.10	3.10
18°C	6.60	5.98	5.10	5.43	5.20	5.36	4.86	4.56	3.96	3.57	3.18	3.10	3.10	3.10

Tablo 1. SFR tablo örneği (Not: bu değerler yüzde değerleridir)

Pratik Senaryo

13 derece suda, içinde ortalama 30 gr ve 20.000 balık bulunan bir tank için günde ne kadar yem vermelisiniz?

SFR tablosuna bakarsak, 30 gr balık ve 13 derece su sıcaklığı bize %3.06 değerini gösterir.
Toplam biomas: 20,000 balık x 30 gr = 600,000 gr = 600 kg.
SFR, %3.06 ise , günlük yem miktarı (3.06/100) x 600 kg = 18.36 kg yem eder.

Hesapladığınız yem oranı güvenli seviyeleri aşarsa, ya tanktaki bioması azaltmanız ya da besleme oranını düşürmeniz (büyüme beklentilerinizi düşürmeniz) gerekir.

Ekonomik FCR: pratik senaryo

İçinde toplam 100 kg biomas olan bir tankımız olduğunu farzedelim.
Tüm ay boyunca 100 kg yem verdiğimizi düşünelm.
Final biomas 185 kg ise, Ekonomik FCR nedir?
EFCR = 100 ÷ (185-100) = 1.18

Bu demek oluyor ki, her 1 kg biomas artışı için 1.18 kg yeme ihtiyaç duyulmaktadır.

PerformansHer çiftliğin diğerlerinden farklı olarak daha yakından izlediği göstergeler olsa da, tüm çiftlikler için ortak olan, aylık ve yıllık olarak dikkate alınması gereken birkaç gösterge vardır. Yem dönüşüm oranı (FCR), belirli bir kilogram veya başka bir ağırlık/kütle birimini üretmek için ne kadar yem gerektiğini tanımlayan bir ölçümdür. İki ana FCR hesaplama türü vardır: Ekonomik FCR ve Biyolojik FCR. Ekonomik FCR, toplam yem kullanımını bir grubun mevcut biyokütlesine bölerken, Biyolojik FCR, toplam yem kullanımını mevcut biyokütleye ve ölüm, kaçış veya itlaf nedeniyle kaybedilenlerin göz önüne alındığı biyokütleye böler.Spesifik büyüme oranı (SGR), belirli bir süre boyunca bir popülasyondaki ortalama bireyin yüzdesel olarak kilo artışını gösterir. Tipik olarak, bu yüzde kazancı gün bazında değerlendirilir ve SGR günler, haftalar, aylar veya tercih edilen diğer herhangi bir zaman dilimi üzerinden değerlendirilebilir. Bir kişinin kendi çiftliğinde veya diğer çiftliklerin performanslarıyla kıyaslama yaparken SGR'yi izlemek önemlidir. Bu karşılaştırmayı yapmak, üreticinin, stoğunun düşük performans gösterip göstermediğini ve eğer öyleyse, stoğunu hedefine ulaştırmak için üretim süreçlerinde ne gibi değişiklikler yapılabileceğini belirlemesine olanak tanır.

Spesifik Büyüme Oranı (SGR)

Spesifik Büyüme Oranı, bir balığın belirli bir zaman diliminde (genellikle bir gün) vücut ağırlığının yüzde kaçını kazandığını gösteren bir ölçümdür.

Bu, bireyin bir günde kazandığı gerçek ağırlığı (günde 2g, günde 10g vb.) söyleyen Mutlak Büyüme Oranı ile aynı değildir.

Bir balık, günün başlangıcında 100 gr, ertesi sabah ise 102 gr ise:

Spesifik Büyüme Oranı = (102 – 100) ÷ 100 = 0,02 veya 2,0%

Mutlak Büyüme Oranı = (102 – 100) ÷ 1 gün = 2 gr/gün

Spesifik Büyüme Oranı: Birden Fazla Gün

Birden fazla günü düşündüğünüzde SGR daha karmaşık hale gelir ve formül şöyle olur:

SGR = Ln(Son Ağırlık÷ İlk Ağırlık) x (100 ÷ gün sayısı)

“Ln” Doğal Logaritma anlamına gelir. Bu, telefon hesap makinelerinde ve Excel'de yapılabilen yaygın bir işlemdir.

SGR: pratik senaryo

Diyelim ki bir tank balık 30 günde ortalama 100 gramdan 150 grama çıktı. SGR nedir?

SGR = ln (150÷100) x (100÷30) = (0,4055) x (3,333) = 1,35
Bu değeri hesaplama, stoğunuzun beklentinize göre ne kadar hızlı büyüdüğünü belirlemenizi sağlar.
Farklı besleme uygulamaları denenerek bu işlem yapılırsa denemelerinizin sonucunu çok daha bilimsel olarak görebilirsiniz.

SGR, SFR ve FCR arasındaki ilişki

SGR = SFR ÷ FCR

Bu kadar basit. Pratikte bu, ya daha fazla besleyerek ya da daha verimli beslenerek büyüme hızını artırabileceğiniz anlamına geliyor.

Dikkat! Bir türün daha fazla yemesi, daha verimli oldukları anlamına gelmez.
Hangi türün veya tedarikçinin kullanılacağını değerlendirirken hem SFR'yi hem de FCR'yi göz önünde bulundurun. Birisi size kendi türünün diğerlerinden ne kadar daha fazla yiyeceğine ilişkin verileri gösterirse, size FCR ile ilgili bilgileri de gösterdiğinden emin olun.
SGR harika bir ölçüttür, çünkü hem SFR hem de FCR'yi içerir.

Başka bir gösterge olan hayatta kalma oranı, orjinal girdi stoğundan hayatta kalan balıkların yüzdesini gösterir. Bir üretici, hayatta kalmanın en büyük zorluklarının hangi aşamada (tipik olarak üretimin ilk aşamalarında) meydana geldiğini belirlemek için bir popülasyonun tüm yaşamı boyunca hayatta kalmayı izlemelidir, böylece üretim sürecinde değişiklik yapıldığında, bu değişikliğin olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğunu belirleyebilirler.Çevresel VerilerBalıkların büyüdüğü ortamın balık performansı üzerinde muazzam bir etkisi vardır. Her üretim sahası farklı olsa da ve bazı parametreleri diğerlerinden daha yakından izlenmesi gerekiyor olsa da, tüm su ürünleri üretimi için ortak ve ilgili olan çeşitli çevresel ölçütler vardır. Sıcaklık ve çözünmüş oksijen seviyeleri, belirli bir popülasyonun başarısı üzerinde en büyük etkiye sahip olduklarından, çevresel izlemede gerekliliğin ilk başlarında yer alır. Zaman içindeki değişiklikleri takip edebilmek ve çevresel koşullar elverişsiz hale geldiğinde üretim süreçlerini uyarlayabilmek için bu rakamların her biri için günlük kayıtlar basit bir tabloda tutulmalıdır. İzlenecek diğer birkaç parametre şunları içerir:

Çözünmüş gaz seviyeleri

Sıcaklık

Amonyak

Nitrit ve Nitrat

Tuzluluk

Şekil 1: Amonyak/Amonyum oranı ile pH arasındaki ilişki

Şekil 2. Balıklar tarafından suya salınan amonyağın reaksiyonu

Sonuç

Kayıt tutma genellikle bir çiftlikte yapılması daha sıradan faaliyetlerden biri olsa da, bir üretim işleminin kısa ve uzun vadeli başarısı için son derece önemlidir. Doğru kayıt tutma, istenen sonuçları elde etmek için operasyonların nasıl iyileştirilebileceği konusunda fikir vererek, işletmenin üretkenliğinin anlaşılmasını sağlar. Özenli kayıt tutma, yalnızca bir operasyonun ekonomik sağlığını korumakla kalmaz, aynı zamanda sorumlu olduğu balıkların genel sağlığını da korur. Kayıtları tutmak ve izlemek, her şeyi ve herkesi sağlıklı, mutlu ve başarılı tutmak için üretim sorunlarının ortaya çıkmadan önce teşhis edilmesine yardımcı olur.